Μουσεία 06

Η έκδοση περιλαμβάνει διαλέξεις και μελέτες για τις πολιτισμικές σπουδές και τις εικαστικές τέχνες που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του Διαπανεπιστημιακού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών “Μουσειολογία” του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης και του Πανεπιστήμιου Δυτικής Μακεδονίας http://ma-museology.web.auth.gr
O τόμος αυτός μπορεί να διαβαστεί από την αρχή ως το τέλος ως αφήγηση που εκκινεί από γενικά επιστημολογικά και θεωρητικά ζητήματα των σπουδών της μουσειολογίας, της ιστορίας της τέχνης και των πολιτισμικών σπουδών και κατόπιν προχωρά σε τμηματικές εμβαθύνσεις στη σύγχρονη τέχνη, την τέχνη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, την τέχνη αμέσως πριν τη «σημερινή». Από την πραγμάτευση του γκραφίτι μέχρι την εξέταση της καταγωγής της installation art, από την ερμηνευτική της επίσκεψης σε μεγάλα μουσεία τέχνης σήμερα ως την αναζήτηση πολιτικών νοημάτων στην αγορά της σημερινής τέχνης, από τη μελέτη της τέχνης των δεκαετιών του ’60 και του ’70 στην Ελλάδα μέχρι την ανάλυση των διαδικασιών κατασκευής μιας «σύγχρονης βαλκανικής ταυτότητας», οι προσεγγίσεις αλληλοσυμπληρώνονται αλλά και συνομιλούν και συγκρούονται μεταξύ τους, συγκροτώντας ένα σώμα κειμένων που ξεπερνά σε πολλά σημεία το εκπαιδευτικό τους ενδιαφέρον.

Πρόλογος της Ματούλας Σκαλτσά

Η έκδοση αυτή έχει μια ιδιομορφία. Δεν αποτελεί προϊόν ενός συμποσίου αλλά συγκεντρώνει ένα μεγάλο μέρος του προβληματισμού που απασχολεί τη μουσειολογία και απασχολεί και εμάς στο μεταπτυχιακό. Δηλαδή ζητήματα διδασκαλίας της ιστορίας της τέχνης και φύσης των πολιτισμικών σπουδών, ζητήματα συγκρότησης του ίδιου του σώματος της τέχνης από τους θεσμικούς διαμορφωτές της, ιστορικούς, κριτικούς και επιμελητές, ζητήματα ιδεολογικού φορτίου της τέχνης σήμερα τόσο στη βαλκανική γειτονιά μας όσο και στο παγκοσμιοποιημένο της πλαίσιο, ζητήματα δημόσιου και ιδιωτικού θεσμικού περιβάλλοντος της τέχνης στο πρόσφατο παρελθόν του ’70 στην Ελλάδα, ζητήματα «συγγραφής» της ιστορίας και διαμεσολαβημένης θέασης του επισκέπτη μουσείων. Δηλαδή εξετάζει ζητήματα που εμπίπτουν στο ευρύτερο πολιτισμικό πεδίο που διδάσκεται στα θεωρητικά μαθήματα του Α’ εξαμήνου κάθε κύκλου σπουδών και δεν μπορεί παρά να απασχολούν τον μουσειολόγο πολύ πριν αρχίσει καν να σκέφτεται τον οποιοδήποτε μουσειολογικό σχεδιασμό νοημάτων.
Ωστόσο παράλληλα, εισάγοντας και την ιστορική οπτική για την Ελλάδα πολύ πρόσφατων εικαστικών εκφράσεων, όπως το γκραφίτι, ο τόμος λειτουργεί και ως θεσμική παράμετρος (έκδοση) ενός θεσμικού πλαισίου (πανεπιστήμιο) που λαμβάνει θέση σχετικά με το τί συγκροτεί την τέχνη σήμερα.
Το σύνολο σχεδόν των εκδηλώσεων και η πρόταση συμπερίληψης σχετικών ερευνητικών μελετών αποτελεί έμπνευση και πρωτοβουλία της συναδέλφου Λίας Γυιόκα, ιστορικού της τέχνης και του πολιτισμού, η οποία συντονίζει στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα τη Διδακτική Περιοχή «Ζητήματα Πολιτισμού» και η οποία ανέλαβε και την επιστημονική επιμέλεια του τόμου, όπως και των δύο προηγούμενων. Οι πάντα επίκαιρες ερευνητικές της ανησυχίες, η πάντα καίρια οξυδερκής ματιά της για την ενδεδειγμένη επιλογή και η μόνιμα γενναιόδωρη φροντίδα της για τους φοιτητές της και τους συναδέλφους της μας έδωσαν τότε αυτές τις ενδιαφέρουσες συζητήσεις και μας δίνουν τώρα αυτόν τον τόμο.
Ο τόμος συγκεντρώνει το υλικό των παρουσιάσεων στις ανοιχτές διαλέξεις και στα επιστημονικά σεμινάρια που διεξήχθησαν το 2006 «εντός και εκτός των πανεπιστημιακών τειχών» για τους φοιτητές του μεταπτυχιακού και σχετικό κοινό διδασκόντων, φοιτητών του ΑΠΘ και ειδικών του πολιτισμού. Το γεγονός ότι περιλαμβάνει και εισηγήσεις μιας ημερίδας με θέμα τα αντικείμενα της ιστορίας της τέχνης και των πολιτισμικών σπουδών που διεξήχθη το 2004 δείχνει ακριβώς ότι ήδη, από τον πρώτο κύκλο σπουδών του μεταπτυχιακού, μας απασχολεί ο τρόπος που «παραλαμβάνουμε» το υλικό το οποίο έχουμε να διαχειριστούμε ως μουσειολόγοι στις εκθέσεις και στα μουσεία. Έτσι προσπαθούμε να κάνουμε «συνένοχους» τους φοιτητές μας στον προβληματισμό σχετικά με τις διαμεσολαβήσεις που πάντα και ανέκαθεν υφίσταται το προς έκθεση υλικό, χωρίς και να τους ακυρώσουμε ως συνειδητούς μουσειολόγους, οι οποίοι εκπαιδεύονται για να ασκήσουν τη μουσειολογία στην πράξη, δηλαδή να συνθέσουν νοήματα και να επιλέξουν από τα περισσότερα που κάθε φορά εμπεριέχονται στα αντικείμενα.

Περιεχόμενα

Α’ Μέρος
«Για τις πολιτισμικές σπουδές και τη σχέση τους με την ιστορία της τέχνης» (Επιστημονική ημερίδα)

• Σωκράτης Γεωργιάδης, Η «διαμάχη των σχολών» και η «τρίτη κουλτούρα».
• Γρηγόρης Πασχαλίδης, Πολιτισμικές σπουδές και προοπτικές σπουδών.
• Νίκος Δασκαλοθανάσης, Nέα ιστορία της τέχνης και πολιτιστικές σπουδές: Ένα βήμα μπρος δύο βήματα πίσω;

Β’ Μέρος
«Σύγxρονες καλλιτεχνικές πρακτικές και ερμηνείες: ιστορικές και πολιτισμικές όψεις» (Εκπαιδευτικά σεμινάρια και μελέτες)

1. Σύγχρονες βαλκανικές καλλιτεχνικές ταυτότητες

• Λουίζα Αυγήτα, Τι κάνει τα Βαλκάνια σήμερα τόσο αλλιώτικα, τόσο ελκυστικά; Οι ‘μεταμορφώσεις’ των Βαλκανίων στις εκθέσεις σύγχρονης τέχνης.
• Παύλος Κάβουρας, Μουσικές ταυτότητες στα Βαλκάνια: από το φολκλόρ στο έθνικ: Η περίπτωση της βουλγάρικης chalga.

2. Συνείδηση και εμπειρία της τέχνης μέσα και έξω από το μουσείο

• Άντζελα Δημητρακάκη, Πολιτική συνείδηση και τέχνη την εποχή της παγκοσμιοποίησης.
• Σωτήρης Μπαχτσετζής, Αρχαιολογία της εγκατάστασης τέχνης: Kατάσταση και εμπειρία στην τέχνη της πρωτοπορίας.
• Ορέστης Πάγκαλος, Η εξέλιξη του στιλ στο γκραφίτι από το 1960 ως σήμερα: Mια πρώτη προσέγγιση.
• David Carrier, Μουσειακός σκεπτικισμός: H νοσταλγία της επίσκεψης.
• Λία Γυιόκα, Τι είναι ο «μουσειακός σκεπτικισμός»; Σχόλιο στην ομιλία του David Carrier.

3. Τέχνη και πολιτική τις δεκαετίες ’60 και ’70 στην Ελλάδα

• Ματούλα Σκαλτσά, Το θεσμικό πλαίσιο των εικαστικών τεχνών στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’70.
• Δημήτρης Μπαλαμπανίδης, Οι εικαστικές τέχνες και η αρχιτεκτονική στην περίοδο της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα.
• Ειρήνη Γερογιάννη, «Η γροθιά που διακοσμεί το σαλόνι του συλλέκτη δε χτυπάει»: Tέσσερις εκθέσεις για την τέχνη του ’70 στην Ελλάδα.

Περιλήψεις στα αγγλικά / Abstracts